To jest hip-hop. Gdzie szukać informacji o rapie z kraju nad Wisłą i dlaczego warto?

– Paru z Was tego posłucha, ale ilu przeczyta? – pytał Taco Hemingway w numerze Koła. Wyciągając pomocną dłoń, wybraliśmy dla Was 10 książek, z którymi warto się zapoznać, żeby wniknąć głębiej do polskiej rapgry.

W zeszłym roku hip-hop obchodził swoje 50. urodziny. Mimo to wciąż nie zastaliśmy w Polsce zbyt książek godnie reprezentujących tę kulturę. Co za tym idzie, każda kolejna pozycja, nieważne jak jakościowa, jest wciąż przyjmowana w mediach z dużym zainteresowaniem. Bywały lektury lepsze i gorsze. Dziś prezentujemy zestawienie tych pierwszych, które szczególnie warto wziąć pod uwagę. W selekcji: biografie, reportaże, zbiory wywiadów oraz prace naukowe.

Jak się współpracuje z Taco Hemingwayem? Zapytaliśmy o to Rumaka, Zeppy’ego i Borucciego!

Książki o rapie: Filip Kalinowski – Niechciani, nielubiani. Warszawski rap lat 90.

Świeża i wyjątkowa pozycja. Reportaż skupia się stricte na warszawskiej scenie rapowej lat 90., opisując początki hip-hopu i pierwsze funkcjonujące tu grupy. Autor w rozmowie w rozmowie z portalem Culture.pl tłumaczył, że rap traktuje jako muzykę folklorystyczną, ściśle związaną z danym miejscem, czasem i ludźmi, którzy ją tworzą. – Co wyróżnia tę pozycję na tle innych, to właśnie to skupienie się na konkretnym obszarze – przekonuje. Książka Kalinowskiego może okazać się ciekawą lekturą nie tylko dla fanów rapu, ale również osób chcących poznać bliżej realia życia w stolicy sprzed 30 lat. 

Jacek Baliński – To nie jest hip-hop. Rozmowy

– „To nie jest hip-hop” to najlepszy tytuł dla książki o hip-hopie, dlatego że to nigdy nie chodziło tylko i wyłącznie o hip-hop. Ten gatunek muzyczny to jest całe ogromne otoczenie społeczne, które go wytwarza – tłumaczyła na Instagramie Bogna Świątkowska, jedna z ekspertek wypowiadających się w najnowszym tomie Rozmów. Jej autor, Jacek Baliński (w pierwszych trzech tomach z pomocą Bartka Strowskiego), od 2018 roku przybliża życiorysy stu postaci ze środowiska w formie obszernych wywiadów. W serii To nie jest hip-hop uwzględnił nie tylko raperów, ale i producentów, DJ-ów, artystów wizualnych czy promotorów. Warto odnotować, że jeszcze w tym roku możemy spodziewać się pozycji podsumowującej całą serię.

Książki o rapie: Natalia Emi Hirai – Hip-Hop Eastern Europe

Ta pozycja to bardziej ciekawostka niż rzeczywista rekomendacja… no chyba że ktoś zna biegle język japoński. Natalia Emi Hirai to bowiem polsko-japońska blogerka muzyczna, która po ukończeniu polonistyki na Uniwersytecie Tokijskim zdecydowała się napisać książkę o europejskim rapie. W swojej lekturze przedstawia najważniejszych raperów z czterech krajów: Polski, Czech, Słowacji i Węgier. Biało-czerwone barwy w jej leksykonie reprezentują m.in. Pezet, donGURALesko, Grammatik oraz Hemp Gru.

Dominika Węcławek, Marcin Flint, Tomasz Kleyff, Andrzej Cała, Kamil Jaczyński – Antologia polskiego rapu

Bardzo obszerna pozycja wydana przez Narodowe Centrum Kultury (na jego stronie znajdziemy darmowy pdf). Zbiór przedstawia drogę, którą polski hip-hop przeszedł od lat 90. do teraz, biogramy 50 najwybitniejszych artystów reprezentujących gatunek oraz 160 najciekawszych utworów. Lektura jest rzetelnym źródłem informacji zarówno pod kątem merytorycznym, jak i językowym. Za opracowanie odpowiadają czołowi polscy dziennikarze: Andrzej Cała, Marcin Flint, Kamil Jakuza Jaczyński, Tomasz CNE Kleyff i Dominika Węcławek. Jak podkreślają autorzy, rap, w przeciwieństwie do wielu innych gatunków, opiera się w dużej mierze na przeniesieniu do tekstów rzetelnego opisu bieżących sytuacji dziejących się na świecie.

Książki o rapie: Quebonafide, Kuba Stemplowski – Egzotyka. Wywiad-rzeka

Egzotyka to bez wątpienia album wyjątkowy. Nic więc dziwnego, że poświęcona mu rozmowa zajęła całą książkę. Wywiad-rzeka nie skupia się jednak wyłącznie na muzyce. W rozmowie pada wiele smaczków dotyczących podróży Wesołej Ekipy, która objęła zasięgiem 70 krajów i trwała trzy lata. W dodatkowym rozdziale Stemplowski dyskutuje zaś z Krzy Krzysztofem, Roxyxo i Wojtkiem Koziarą, którego fotografie urozmaicają lekturę. Na deser sam Quebonafide opowiada jeszcze o tym, jak powstawała Soma Taconafide.

Tomasz Kukołowicz – Raperzy kontra filomaci

Oto praca doktorska Tomasza Kukołowicza będąca kolejną pozycją o rapie wydaną przez NCK. Jeśli zastanawialiście się nad tym, co może łączyć teksty Pezeta z Panem Tadeuszem, koniecznie musicie ją chociaż przewertować. Autor w swojej dysertacji zestawia bowiem filomatów, członków tajnego stowarzyszenia studenckiego, które powstało w 1817 roku m.in. z inicjatywy Adama Mickiewicza, z raperami. Książka bazuje zarówno na klasycznych teoriach socjologicznych, jak i lingwistycznych. Pozycję zadedykowano Sokołowi i wszystkich tym, którzy nie lubią książek naukowych. Może ta lektura przypadnie im do gustu.

Książki o rapie: Krzysztof Kozak, Hubert Kęska – Za drinem drin, za kreską kreska. Perypetie hip-hopowej wytwórni RRX

W katalogu legendarnej oficyny R.R.X. znajdziemy krążki takich artystów jak Tede, Borixon czy Wzgórze Ya-Pa 3. Wiele lat po jej zamknięciu historię labelu zdecydował się przedstawić jego założyciel, Krzysztof Kozak. Autor bez krępacji zagląda do biogramów swoich podopiecznych, którymi spokojnie mógłby się zainteresować wymiar sprawiedliwości. Swoją perspektywę przedstawia również postać nieco bardziej postronna, czyli żona Krzysztofa, Agnieszka. – Kozak nie jest wzorem do naśladowania, ale nie boi się opowiadać o sprawach trudnych. Dlatego właśnie wzbudza sympatię i szacunek za to, co zrobił dla polskiego rapu – chwali publikację dziennikarz muzyczny Hirek Wrona. 

Marcin Matczak – Jak wychować rapera. Bezradnik

Miesiąc przed premierą podwójnie diamentowego Młodego Matczaka premierę miał Bezradnik Taty Maty. Prof. Marcin Matczak w swoim zbiorze esejów skupia się na relacjach z synem, opowiada o jego twórczości i zachęca do buntu. Świat muzyki sprawnie łączy z przemyśleniami na temat społeczeństwa i państwa. Książka jest pełna historii i anegdot, które mogą zachęcić do lektury niejednego fana młodszego pokolenia polskiego rapu, a następnie skłonić do refleksji nad hip-hopem i obrazem współczesnej Polski. 

Książki o rapie: Ewa Langer – Jak wychować rapera. Poradnik

Poradnik to kontra względem opisywanego wyżej bestsellera. Ewa Langer była rockmanką i basistką w zespołach PRL i Translola. Tym razem nie opowiada jednak o swojej karierze estradowej, tylko o byciu matką chłopaków z krakowskiego Ćpaj Stajl. Motorem napędowym do napisania książki było jedno pytanie zadane artystce przez Agatę Dutkowską, założycielkę Latającej Szkoły: Ewa, a ty co byś napisała, gdybyś miała napisać poradnik o tym jak wychować rapera?

Cool P w jednej z rozmów z Filipem Kalinowskim przyznał, że mama nie miała z nim łatwo. – Jak pomyślę o tym, co ona ze mną przeszła od matury do momentu, gdy skończyłem dwadzieścia dwa lata i się wreszcie wyprowadziłem, to jest to naprawdę okropne i przykro mi, że tak się stało. (…) Mówi, że tego zupełnie nie pamięta, bo chyba to wyparła, ale… przepraszam cię, mamo – tłumaczył raper. W publikacji wydanej przez kameralną oficynę Sisu Books poznamy bliżej tę drugą perspektywę.

Liroy – Liroy. AutobiogRAPia Vol. 1

Za Alboom mający dziś prawie 30 lat Liroy dostał poczwórną platynę. W swojej autobiografii z 2013 roku opowiada o kulisach powstawania kultowego krążka. Przywołuje także pierwsze rapowe audycje, zdobywanie nielegalnych mixtape’ów i tworzenie beatów na prowizorycznym sprzęcie. Z AutobiogRAPii wyłania się obraz człowieka dążącego po swoje mimo przeciwności losu. Marzec przedstawia realia dorastania w latach 80. i 90, nie pomijając trudnych historii rodzinnych. Mimo wulgarnego języka i treści pozycja powinna trafić na listę do przeczytania każdego, kto chociaż interesuje się początkami polskiego hip-hopu.