Tak, nadszedł już ten czas. Pora wyłonić najlepsze książki 2023 roku.
Ostatnich 12 miesięcy obfitowało w ekscytujące premiery literackie, więc bardzo ciężko było mi wybrać topową dziesiątkę. Postanowiłam więc ograniczyć selekcję do powieści, opowiadań i poezji (przykro mi, książki reporterskie). Co więcej, postanowiłam najpierw przedstawić Wam zestawienie Najlepsze książki 2023 roku w edycji zagranicznej. Już niedługo pojawi się tu także edycja polska.
Nie przedłużając, oto one (kolejność alfabetyczna):
Króliczek | Mona Awad
Kanadyjka Mona Awad została w tym roku królową mojego serca. Przeczytałam aż trzy jej powieści i każda z nich totalnie mnie oczarowała. Autorka nie boi się zanurzać w mroczne rejony ludzkiej psychiki, rozlicza nas z wstydliwych uzależnień i prywatnych rytuałów. W Króliczku, czyli jedynej na ten moment powieści Awad przetłumaczonej na polski, bierze na warsztat grupę przyjaciółek. Studentki elitarnej uczelni, całe w różu i lukrze, przyjmują w swoje szeregi outsiderkę. Wtajemniczają ją w projekt makabrycznego “performansu”, wysysają z niej podmiotowość, zachęcają do przekraczania granic w imię sztuki. Najciekawszy sekret tkwi jednak nieco poza kadrem i objawi się w fascynującym finale.
Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Poznańskiego. Tłumaczenie Natalia Wiśniewska.
Mona Awad: Słodkie rzeczy mogą sprowadzić nas na złą drogę [WYWIAD]
Książki 2023. Zaufanie | Herman Diaz
W oryginale powieść Hermana Diaza nosi tytuł Trust. Polskie Zaufanie gubi jedno ze znaczeń (fundusze inwestycyjne, które napędzają akcję powieści), ale nadal zawiera w sobie wieloznaczność. Ufają sobie (lub niezbyt) nie tylko poszczególni bohaterowie i bohaterki. Tę samą pracę muszą wykonać także osoby czytające. Do ostatniej chwili nie wiemy bowiem, kto tworzy tę opowieść i co nim właściwie kieruje. Książka składa się z czterech części, przybliżających de facto tę samą historię. Poznajemy życie wybitnego finansisty i jego tragicznie zmarłej żony. Czy to on doprowadził do olbrzymiego krachu na amerykańskiej giełdzie? Działał dla własnej korzyści czy dobra ogółu? Jak właściwie traktował swoją partnerkę? Powieść trzyma w napięciu jak dobry kryminał. Każdy kolejny narrator demaskuje fałsz swoich poprzedników. To niezapomniana literacka przygoda!
Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa W.A.B. w tłumaczeniu Agnieszki Walulik.
Drugie imię (Septologia 1-2) | Jon Fosse
Być może wrzucenie tu powieści tegorocznego noblisty jest zbyt oczywiste. Jeśli tak to trudno. Uważam bowiem, że to kawałek wybitnej literatury, a po polsku ukazał się w świetnym przekładzie Iwony Zimnickiej. Na fabułę powieści składają się migawki z życia samotnie żyjącego mężczyzny. Śledzimy jego bieżące życie, by za chwilę zdryfować na teren wspomnień. Perspektywy czasowe nakładają się na siebie i wzajemnie przenikają. Momentami gubimy się w bohaterach, wspomnieniach i składni. Część osób czytających może to sfrustrować, ale mnie taki zabieg zachwycił. Przestałam śledzić co gdzie z kim, a zaczęłam chłonąć precyzyjnie szlifowany język, czyste norweskie powietrze i ostre, czarne skały.
Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa ArtRage.
Jon Fosse, tegoroczny laureat Literackiej Nagrody Nobla: Pisanie to akt słuchania [WYWIAD]
Najlepsze książki 2023 roku. Ściana | Marlen Haushofer
Ściana Marlen Haushofer to austriacka dystopia z 1968 roku. Kobieta budzi się za tytułową ścianą nie wiedząc, co stało się z resztą ludzkości (także, ale nie tylko, z jej bliskimi i rodziną). Nie może się do nich dostać, radio nie działa, wokół otacza ją głównie las. Bohaterka i narratorka (proza ma formę pamiętnika-raportu) powoli zaczyna organizować swoje życie wokół przetrwania. Wykonuje amatorskie prace rolnicze, ścina drewno na opał i nawiązuje relacje ze zwierzętami. Jej tożsamość stopniowo zmienia kontury, rozmywając się w zestawach prostych czynności i gestów wobec otoczenia. Spodziewajcie się tu wielu opisów dojenia krów i spacerów z psem. W tej prostocie kształtów nabierają z kolei inne prawdy: o naszym uwikłaniu w banalne troski, napięcia, wymogi.
Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa ArtRage w tłumaczeniu Małgorzaty Gralińskiej.
Nikt o tym nie mówi | Patricia Lockwood
Nikt o tym nie mówi to rzadki klejnot – fascynująca powieść, która stanowi zaproszenie do przeżycia wyjątkowej intymności. Narracja składa się z dwóch osobnych części. Pierwsza opowiada o byciu na Portalu – medium społecznościowym, nawiązującym do Twittera. Rwany, fragmentaryczny rytm przypomina czytanie kolejnych postów w internecie. Z niekończącego się strumienia informacji, narratorka wyławia pojedyncze fenomeny, by przez chwilę im się przyglądać. Niektóre z nich powracają później jak echa czy virale. Kolejne urywki poprzedzone są dłuższymi pauzami, a swoją ciągłość proza uzyskuje dopiero w procesie lektury. To osoby czytające wypełniają światło między akapitami. Druga połowa książki przybliża z kolei narodziny siostrzenicy narratorki. Dziewczynka obciążona jest wadą genetyczną – Zespołem Proteusza. Niczego nie widzi, a jej ciało nieustannie się rozrasta, uniemożliwiając prawidłowe funkcjonowanie organizmu. To dla rodziny okres rozpaczliwej walki, smutku i żałoby. Pozornie oderwane od siebie doświadczenia – godziny spędzone na scrollowaniu i te przy łóżeczku dziecka – wzajemnie się uzupełniają, wchodzą w czuły, poruszający dialog.
Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa W.A.B. w tłumaczeniu Doroty Konowrockiej-Sawy.
Nie ma internetu, są internety. Wywiad z Patricią Lockwood [EMPIK PASJE]
Otwarte wody | Caleb Azumah Nelson
Otwarte wody to przede wszystkim delikatnie szkicowana opowieść o przyjaźni, która nieśmiało wymyka się w stronę miłości. Ma w sobie żar letnich wieczorów i zapach sierpniowego powietrza. Caleb Azumah Nelson nie boi się poetyckiego języka i wrażliwości, ale udaje mu się skutecznie unikać patosu. Środki wyrazu nie są pustym pokazem maestrii, ale pozwalają nam udać się w podróż przez emocje, towarzyszące bohaterom na poszczególnych etapach ich burzliwej relacji. Co więcej, proza Caleba ma bezbłędnie muzyczny rytm, a w samym tekście znajdziemy mnóstwo nawiązań do konkretnych gatunków czy tytułów. Książce towarzyszy nawet specjalna (i wyśmienita!) playlista. Znajdziecie na niej ponad 3 godziny dźwiękowych przyjemności od śmietanki głównie czarnych artystów i artystek. A Tribe Called Quest podaje sobie rękę z Playboyem Cartim i Solange, co bardzo wiele mówi o samej książce.
Otwarte wody ukazały się nakładem Wydawnictwa Drzazgi w tłumaczeniu Mariusza Gądka.
Caleb Azumah Nelson: “Wszystko zawsze wraca do emocji” [WYWIAD]
Książki 2023. Berg | Ann Quin
Alistair Berg wyrusza na misję, której celem jest unicestwienie własnego ojca. Przybiera nazwisko Greb i zamieszkuje w pokoju tuż za jego ścianą. Podsłuchuje dźwięki z mieszkania. To głównie sprzeczki i miłosne uniesienia realizowane z kochanką, która zaczyna Berga-Greba coraz mocniej fascynować. Quin rozsiewa w powieści mnóstwo maleńkich wątków, budujących poczucie zagubienia. Jest tu i mroczna, zmysłowa erotyka, podszyta edypalnym napięciem, motyw brzuchomówcy godny thrillera i majacząca poza kadrem niepokojąca matka głównego bohatera. Marzy mi się więcej Quin w Polsce, gdyż po kilku miesiącach od lektury dalej odtwarzam sobie w głowie różne sceny z Berga. Totalnie mnie zachwyciła.
Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Ossolineum w tłumaczeniu Jerzego Jarniewicza.
Zejście do wraku | Adrienne Rich
Jeszcze do zeszłego roku mówiłam o sobie “nie czytał poezji, słucham tylko rapu”. Tymczasem małymi kroczkami otworzyłam się na możliwość czytania wierszy i czerpania z nich przyjemności, inspiracji i wzruszeń. Właściwie wszystko to wydarzyło się za sprawą serii Wygłosy wydawnictwa Ossolineum. Pierwsza książka, którą wydali, to moja obecnie najukochańsza Autobiografia czerwonego Anne Carson. W tym roku w topce ląduje z kolei Adrienne Rich i zbiór Zejście do wraku. Prace tej amerykańskiej poetki trafiają prosto w punkt: są pełne wrażliwości, społecznie zaangażowane, świetnie skonstruowane i pięknie przetłumaczone na język polski (w tej roli Jerzy Jarniewicz)
Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Ossolineum.
Najlepsze książki 2023 roku. Ptaki | Samantha Schweblin
Mam sporą słabość do literatury z Ameryki Środkowej i Południowej. Jako przedstawicielka Argentyny, Samantha Schweblin wpisuje się w ceniony przeze mnie model. Tworzy bowiem brawurowe opowieści, igra z tropami literatury gatunkowej i ma świetne oko do mechanizmów, wpływających na relacje międzyludzkie. W zbiorze opowiadań Ptaki prezentuje historie, pełne grozy, wprowadzające w stan niepewności i niepokoju. Co właściwie obserwujemy? I czemu cały czas czujemy się podglądaczami, jakbyśmy przyłapywali na czymś jej bohaterów i bohaterki? Wiem, że wiele z Was mniej chętnie sięga po opowiadania. Jeśli macie dać im szansę, to polecam właśnie pyszne i pożywne Ptaki.
Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Pauza. Tłumaczenie Tomasz Pindel.
Pisarka Samantha Schweblin: Lubię rzeczywistość z elementem deformacji [WYWIAD]
Drobny szczegół | Adania Shibli
Jak o książce napisała dla nas Natalia Pitala, prowadząca konto i stronę Smutna Pomarańcza: Nowela w łącząca w oszczędnej, wyrafinowanej formie dwie opowieści: o zbrodni z pierwszych lat Izraela i jej odkrywaniu pół wieku później. Wybitna proza, która w niewielu słowach mówi bardzo wiele. Z jej opinią zgadzam się w stu procentach. Siła Drobnego szczegółu opiera się właśnie na jej rygorystycznej wręcz formie. Łącząc dwie płaszczyzny czasowe (rok 1949 i współczesność) Adania Shibli analizuje temat wojny, przemocy i pamięci. Zamiast wielkiego traktatu czy moralitetu, dostajemy jednak książkę krótką i precyzyjną jak skalpel. Dzięki temu ta historia działa na uniwersalnym poziomie, jednak w kontekście tego, co obecnie dzieje się w Palestynie, zwyczajnie nie da się przejść obok niej obojętnie.
Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Drzazgi. Tłumaczenie Hanna Jankowska.
Książki o Palestynie: pięć tytułów, które pomogą wam pogłębić wiedzę
Bonus: mocne tytuły, o których też chciałabym Wam wspomnieć:
Kjersti Anfinnsen “Chwile wieczności”, Wydawnictwo ArtRage, tł. Karolina Drozdowska
Fatma Aydemir “Dżiny”, Wydawnictwo Cyranka, tł. Zofia Sucharska
Andrea Bajani “Jeśli zachowasz pamięć o grzechu”, Wydawnictwo Drzazgi, tł. Tomasz Kwiecień
Melissa Broder “Ryby”, Wydawnictwo Czarne, tł. Kaja Gucio
Bora Chung “Przeklęty królik”, Wydawnictwo Tajfuny, tł. Marta Niewiadomska
Phil Klay “Przerzut”, Wydawnictwo Cyranka, tł. Krzysztof Cieślik
Monika Helfer “Hałastra”, Wydawnictwo Filtry, tł. Arkadiusz Żychliński
