Te zwroty są tak samo git dzisiaj, jak i 10, 50 albo… 200 lat temu.
Konkurs na Młodzieżowe Słowo Roku 2021 cieszy się niesłabnącą popularnością, ale nie oszukujmy się – większość propozycji raczej nie zostanie w slangowym obiegu dłużej niż kilka lat. Język szybko ewoluuje, jeszcze prędzej zmienia się moda, a z nią to, co staje się passe. Istnieją jednak w slangu słowa niezniszczalne. Takie, których używali nasi rodzice, dziadkowie czy… handlarze obrazami religijnymi w XIX wieku. Dzięki tym zwrotom poczujecie prawdziwe połączenie z przodkami. A oni choć na chwilę przestaną czuć się boomerami. Poznajcie młodzieżowe słowa wszech czasów.
1. Kmina
Wiecie, kiedy ludzie kminili, przekminiali i rozkminiali? Już około roku 1850. Tzw. kmina ochweśnicka była tajnym językiem (czyli argotem) ówczesnych handlarzy dewocjonaliami i oszustów, którzy potrzebowali slangu, by ułatwić sobie niecne interesy. Z czasem kmina stała się częścią gwary więziennej, a stąd już krótka droga do języka potocznego… i tekstów rapowych utworów.
2. GIT
Nie bez przyczyny wspomniałem przy okazji kminy o grypserze, czyli slangu więziennym. Przez lata zza krat do języka przenikały zwroty, których używamy do dziś. Ich niekwestionwanym królem jest git. W więzieniu określenie gitowiec, gites oznaczało osobę grypsującą, czyli po prostu git człowieka. Ale to nie wszystko! Słowo git w kontekście czegoś dobrego jest zapożyczeniem z języka jidysz. Było zatem używane przez polskich Żydów na długo przed II wojną światową. Zwrot git się zmienia, ale zawsze jest z nami. Także w tegorocznym konkursie Młodzieżowego Słowa Roku – jako gituwa.
3. Szpan
Odpowiednik flexu. Sam używałem go ok. 10 lat temu, a mój Tata – jeszcze w najntisach. Szpan przyszedł do nas prawdopodobnie z Niemiec i nie mówię tu o kradzionych samochodach z lat 90. Słowo pochodzi prawdopodobnie od spannen oznaczające śledzić, spoglądać, ewentualnie napinać się (teraz na pewno wszyscy powiedzieli w myślach słowo szpan z niemieckim akcentem, hehe). A przynajmniej tak informuje Poradnia Językowa Uniwersytetu Warszawskiego. A propos tej instytucji – pamięta ktoś jeszcze popis Eryka Brodnickiego? Juniwersiti Warszawski, k*rwa! Ten filmik to kopalnia młodzieżowych słów AD 2014.
Zostawiając na boku Eryka, taka refleksja – aktualnie modne (a może już nie xD) zwroty typu cringe czy rel pochodzą z angielskiego, który w dobie globalizacji stał się dla większości z nas niemal tak naturalny jak język ojczysty. Z kolei takie słowa jak szpan pokazują, że dawne zwroty slangowe (i nie tylko zresztą) przenikały do nas raczej z niemieckiego czy francuskiego. Nawet jeśli teraz wydają się nam w stu procentach polskie.
(Btw powiedzcie to rodzicom, kiedy kolejny raz będą narzekali, że teraz to młodzież używa tylko obcych wyrazów i ,,zatraca” język polski).
4. Fest
Kolejne zapożyczenie z jezyka niemieckiego, które najbardziej rozpowszechniło się na Śląsku. Oznaczało po prostu uroczystość, ale nie tylko. Z czasem słowo fest dodawane było do innych wyrazów, by podkreślić ich moc (np. fest magulanka, czyli ostra bójka). Co ciekawe, w gwarze więziennej fest miał zgoła inne znaczenie – był nim więzień, który współpracował z policją 😬
Może komuś bileciki na FEST Festival 2022?
5. Sztos
Kolejny wyraz zapożyczony z niemieckiego, kolejny z przestępczym rodowodem. Zwycięzca konkursu na Młodzieżowe Słowo Roku z 2016 roku to mocny zawodnik, obecny w języku potocznym od początków XX. wieku. I choć nam sztosik wydaje się niewinnym zwrotem, to grzech i rozpusta mu nieobce. Pierwotnie określenie sztos oznaczało po prostu cios, uderzenie – również kuli w bilardzie (nic dziwnego, że było rozpowszechnione wśród przestępców i graczy). Z czasem stał się również innym mianem stosunku płciowego albo oszustwa. I wielu innych rzeczy. O tym słowie – wytrychu powstała nawet bardzo przystępna publikacja naukowa autorstwa Pauliny Klucznej. Sztos artykuł.
A wyniki tegorocznego konkursu na Młodzieżowe Słowo Roku poznamy już 7 grudnia.
