Nagroda Nike 2023. Znamy dwudziestkę nominowanych!

Literackie wyróżnienie zostanie w tym roku przyznane już po raz 27. Jego zdobywcę lub zdobywczynię poznamy na początku września. Kto pójdzie śladem ubiegłorocznego laureata, Jerzego Jarniewicza?

Nagroda Nike powstała w 1997 roku z inicjatywy Henryki Bochniarz, ówczesnej prezeski Polskiej Rady Biznesu. Przedsiębiorczyni namówiła wtedy Adama Michnika, redaktora naczelnego Gazety Wyborczej, do zaangażowania się w projekt. W jury pierwszej edycji konkursu zasiedli m.in. Maria Janion, Ryszard Kapuściński i Henryk Samsonowicz. Eksperci zasiadający w kapitule wyróżnili Wiesława Myśliwskiego, autora Widnokręgu. Akcja jego retrospektywnej powieści rozgrywa się tuż po II wojnie światowej, w pierwszych latach komunizmu.

Olga Tokarczuk wystąpi na Eurowizji? Rozwiewamy wątpliwości!

Nagroda Nike. Zmiany na rynku literackim

Od tamtej pory minęło sporo czasu. Do grona laureatów Nike dołączyli Dorota Masłowska, Andrzej Stasiuk, Tadeusz Różewicz i dwaj nobliści – Olga Tokarczuk oraz Czesław Miłosz. Najczęściej dostrzegano klasyczne powieści i tomiki poetyckie, choć ostatnie werdykty sygnalizują zmiany na polskim rynku literackim. W 2017 roku 100 tysięcy złotych i statuetkę projektu Gustawa Zemły otrzymał Cezary Łazarewicz, autor reportażu Żeby nie było śladów. Non-fiction reprezentują też późniejsi laureaci: Mariusz Szczygieł (Nie ma), Zbigniew Rokita (Kajś) oraz Marcin Wicha (Rzeczy, których nie wyrzuciłem). Niemałym zaskoczeniem okazało się pandemiczne rozstrzygnięcie sprzed trzech lat. Jury postawiło wówczas na Radka Raka, autora fantasy Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli. Gatunkowa proza dosłownie weszła na salony.

Koło ratunkowe dla poezji

Ostatnia Nagroda Nike trafiła w ręce Jerzego Jarniewicza za tomik Mondo cane, który ukazał się nakładem Biura Literackiego. Tytuł publikacji bezpośrednio odnosi się do dokumentu Pieski świat z 1962 roku. To pierwszy w historii mondo movie, czyli film relacjonujący prawdziwą, niereżyserowaną śmierć. Wiersze Polaka nie są aż tak obrazoburcze, ale podejmują wątek odchodzenia w równie nieoczywisty sposób. Nie brakuje w nich cielesności i erotyzmu. – Odbieram tę nagrodę jako nagrodę dla poezji, dla tej poezji, która może być kołem ratunkowym. Tej poezji, którą… no ilu z nas czyta poezję? Tylu, ilu było poległych pod Termopilami, chyba niewiele więcej. Może od jutra będzie dzięki tej nagrodzie o dziesięć procent więcej, do czego namawiam – komentował ze sceny twórca.

Bal debiutantów i wielcy nieobecni

Kto w 2023 roku pójdzie śladami poety? Tego dowiemy się dopiero na początku września. Na razie do wiadomości została podana dwudziestka nominowanych. Jury pod przewodnictwem prof. Ingi Iwasiów zderzyło ze sobą debiutantów i doświadczonych autorów. Tych pierwszych reprezentują m.in. Wiktoria Bieżuńska (Przechodząc przez próg, zagwiżdżę), Olga Górska (Nie wszyscy pójdziemy do raju), Patryk Pufelski (Pawilon małych ssaków) oraz nasz niedawny rozmówca, Mateusz Górniak. Wśród starych wyjadaczy warto wyróżnić Zytę Rudzką (Ten się śmieje, kto ma zęby) oraz Wita Szostaka (Szczelinami).

Na przecięciu architektury i literatury książką Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939 zabłysnął Grzegorz Piątek. W zestawieniu pojawiły się też tomiki poetyckie (Natalia Malek, Piotr Sommer), reportaże (Anna Bikont, Ilona Wiśniewska, Tomasz Markiewka) i esej historyczny (Jarosław Kurski). Jak trafnie zauważył krytyk i reportażysta Wojciech Szot, kapituła pominęła za to Olgę Tokarczuk i Szczepana Twardocha. Statuetki nie zdobędzie także Anna Goc, która niedawno otrzymała Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego za Głuszę.

Poniżej prezentujemy całą listę nominowanych. Mamy na niej swoich faworytów… ale może o tym innym razem.

Nagroda Nike 2023 – nominowani

• Andrzej Bieńkowski, Trzymałem węża w garści, wyd. Prószyński i S-ka
• Wiktoria Bieżuńska, Przechodząc przez próg, zagwiżdżę, wyd. Cyranka
• Anna Bikont, Cena. W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie, wyd. Czarne
• Konstanty Gebert, Ostateczne rozwiązania. Ludobójcy i ich dzieło, wyd. Agora
• Mateusz Górniak, Trash story, wyd. Korporacja Ha!Art
• Olga Górska, Nie wszyscy pójdziemy do raju, wyd. Drzazgi
• Sabina Jakubowska, Akuszerki, wyd. Relacja
• Jarosław Kurski, Dziady i dybuki. Opowieść dygresyjna, wyd. Agora
• Natalia Malek, Obręcze, wyd. WBPCiAK
• Tomasz S. Markiewka, Nic się nie działo. Historia życia mojej babki, wyd. Czarne
• Aleksandra Młynarczyk-Gemza, Zapiski wariatki, wyd. Miesięcznik Znak
• Andrzej Muszyński, Dom ojców, wyd. Czarne
• Grzegorz Piątek, Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939, wyd. W.A.B.,
• Patryk Pufelski, Pawilon małych ssaków, wyd. Karakter
• Zyta Rudzka, Ten się śmieje, kto ma zęby, wyd. W.A.B.
• Piotr Sommer, Lata praktyki, wyd. WBPCiAK
• Katarzyna Szaulińska, Czarna ręka, zsiadłe mleko, wyd. Filtry
• Wit Szostak, Szczelinami, wyd. Powergraph
• Ilona Wiśniewska, Migot. Z krańca Grenlandii, wyd. Czarne
• Małgorzata Żarów, Zaklinanie węży w gorące wieczory, wyd. Czarne